See you soon!

Esperantza horrekin eta hitz horiekin agurtu ditut hilabete hauetan egin ditudan lagunak. Amaitu da, bai, Estatu Batuetako egotaldia. Etxerako bidean, barrenak eskatzen dit gogoeta apur bat egiteko bizitakoari buruz, eta idazteko zerbait, blog honi merezi duen itxiera emateko.

Hilabete hauek balio izan didate, bertatik bertara ezagutzeko aurretik komunikabide eta filmen bidez hain presente dugun Estatu Batuetako gizartea. Lehenago egona nintzen, baina oraingoan oporraldi batean baino sakonxeago barneratzeko modua izan dudala uste dut, eta bertako jende ugari ezagutzekoa. Eta ezin dut ukatu, zapore gozoa geratu zaidala ia urte erdiz amerikar artean bizi ondoren.

Ezeren aurretik, jendearen eskuzabaltasuna eta berotasuna azpimarratuko nituzke. Askotan esaten da indibidualista dela oso gizarte estatubatuarra, bakoitza berera doala. Heldu berriari babesa ematen dion jendearekin topo egin dut, ordea, nik: denbora eskaintzen dizute, behar duzuna eskaintzeko erreparorik apenas duten, azalpenak eta argibideak emateko beti prest... Esango nuke abegikortasun horretan, euskal herritarrok baino urrats batzuk aurrerago daudela.

Egia da, hala ere, indibidualista ere badela oso gizarte hau. Herritar arrunta gogor borrokatzera behartzen du inguruak. Familiaren babesa hala modukoa, erlatiboa dela iruditzen zait. Batetik, distantziagatik. Aurreko post batean argi geratu zen bezala, ohikoa da jaiotako ingurunetik, familiagandik aldenduta bizitzea eta herrialde honetan mutur batetik besterako distantziak itzelak dira. Norberak atera behar dituela eltzetik babak!

Gazteak oso gaztetan emantzipatzen dira, ikasle garaian, eta euren bizkar gain hartzen dute ikasketen ardura. Unibertsitate batetik bestera aldatu egingo dira prezioak, baino urtean ikasle batek 25 mila dolar behintzat behar izaten ditu karrera bat ikasteko. Mailegua izaten da, kasu gehientsuetan, diru hori lortzeko bidea. Ezagutu ditut lau urteko karrera ikasi ondoren, ito beharrean lanean dabiltzanak, 100 mila dolarreko maileguari buelta eman nahian.

Langileek apenas duten urtean bi asteko oporraldia baino luzeagorik. Gaixotasun bajarik ez da existitzen, soilik kasu bakan batzuetan. Medikutara joateko lanorduak galduz gero, oporretatik kendu behar hori. Gaixoaldi luze bat tokatuz gero, berriz, ez da harritzekoa lanpostua galtzea, batez ere kualifikatuak ez diren postuetan.

Adinean aurrera doazenak, aldiz, bakar antzean sumatzen dira. Zer esanik ez, bananduak badira. Gogoan hartu beharrekoa da gurean baino lehenago sartutakoa eta gehiago hedatutakoa dela dibortzioa.

Gure etxekoandre izan denaren kasua konta dezaket. 65 urte betetzear dagoen emakumea, eguneroko gastuei aurre egiteko zer asma jarduten dena, bizitzeko behar duen dirua nondik lortuko. Lanik apenas irteten zaion merkatu lehiakor honetan, soilik egun erdiko zerbait, tarteka. Bizimodua ateratzeko, bere etxearen zati bat alokatzen du, auzoko mutiko bat eskolatik jaso eta KUNG-FUra eramaten du, eta etxeko sotoan dituen traste arraroak Ebay atarian saltzen ditu.

Lagunarteak osatzeko, ordea, formula ederrak ere badituzte. Aukera izan dut “potluck” deitzen dioten afari-merienda bat baino gehiagotan parte hartzeko. Norbaitek bere etxean festa antolatu, lagun desberdinei dei egin, askotan elkar ezagutzen ez duen jendea norberaren etxean elkartu, bakoitzak jateko eta edateko nahi duena, edo ahal duena eraman, eta lagunarte aparta sortu. Topaketa horietatik lagun berriak eginda ateratzea ez da arraroa, fede eman dezaket. Lekutan dago hau Euskal Herriko koadrila formula itxi batzuetatik!

Hedatuta dagoen beste topiko bat, hanburgesak jan eta zilborrari begiratu besterik egiten ez dion gizartea dela estatubatuarra. Eta ez da egia. Egia da hanburgesa asko jaten dutela eta freskagarri gehiegi edaten dutela. Horren ondorioak, beste inork baino gehiago eurek sufritzen dituzte. Ikuste hutsak errukia ematen duen tamainako jendearekin topo egiten da kalean.

Ez da, ordea, egia erabat gizarte desmobilizatua denik. Ez zait niri behintzat hala iruditu. Gizarte mugimendu ugari daude eta jendeak denbora ugari eskaintzen du sinesten duen kausa horren alde. Direla ingurugiroaren defentsarako elkarteak, direla bakearen aldeko eta gerraren kontrako mugimenduak, osasun sistema hobetzeko borroka egiten dutenak, auzoko parkeak garbi izateko mugitzen direnak... Jende kritikoa ugari aurkitu dut hilabete hauetan, amerikar inperioa gainbeheran doala uste dutenak asko, aspalditxoan munduan barrena egin dituztenekin lotsatuta daudenak, eta euren izateari barre egiteko batere arazorik ez dutenak.

Ukatu ezin dena, gizarte oso kontsumista dela. Trastez josita bizi dira. Behar baino ontzi gehiago ditu sukaldariak, behar baino liburu gehiago intelektualak, eta behar baino arropa gehiago nerabeak. Aitortu behar zaie, ordea, gero badituztela horri buelta emateko keinu originalak. Beste inon baino bigarren eskuko denda gehiago ikusten da Estatu Batuetan eta oso ohikoak dira etxe atariko azokak, hasieran hainbeste harritu nindutenak. Urtean pare bat aldiz jartzen dituzte etxaurrean salgai, behar ez dituzten trasteak. Gehiegizko kontsumismoak eragindako fenomenoa izan arren, iruditzen zait positibotik ere baduela zerbait: Auzokidearen hondarrak hartu eta haiek erreparorik gabe berrerabiltzea interesgarria da.

Perfektua izatetik urruti dagoena da gizarte estatubatuarra, baina zein gizarte dago horretatik gertu?

Ez dakit hurrengo noiz bueltatuko naizen, baino nahi nuke bueltatzea. Eta nahi nuke hemen ezagutu ditudanek ere Euskal Herrira bisitan etortzea. Uste dut horretarako grina apur bat sortu diedala.

Blog honetan idatzitakoak irakurtzen jardun duzun horri, berriz, eskerrik asko. Eta lagun amerikarrei esan diedana zuri ere: See you soon!

Portland, AEBetako abangoardia berdea

Pizza bakoitzak 12 dolar balio du Red eta Squishen saltokian. Pizza bila oinez edo bizikletan doazenei, ordea, dolar bat merkeago saltzen diete. Detaile txikia da, baina nahiko esanguratsua, Portlanden (Oregon, AEB) ingumenaren inguruan nolako jarrera duten erakusten baitu.

Lehenengo postuan ageri da Sustainlane elkarte ospetsuak egindako Amerikako Estatu Batuetako hiri berdeen sailkapen zerrendan. Grist ingurumenari buruzko aldizkari entzutetsuak, berriz, bigarren jarri du Portland mundu guztiko hiriak kontuan hartzen dituen zerrendan, Reykjaviken (Islandia) atzetik, ingurumena zaintzeko neurri eraginkorrak hartu dituelako.

Honela hasten da Berria egunkarirako idatzitako erreportajea. Hemen irakur dezakezu osorik.

Amy Goodman: "Kazetariak ezin du gobernuaren gezurrak errepikatzen jardun, mundua esplikatu behar du"

Ez neukan Amy Goodmanen berririk Estatu Batuetara etorri aurretik. Gai zehatz batzuen inguruan informazio bila ari nintzela agertu zitzaizkidan, lehenengoz, bere artikuluak. Irakurritakoa gustatu eta hark eraman ninduen gehiago arakatzera.

AEBn erreferentzia bihurtuta dago pentsalari eta herritar kritikoen artean. Kazetaritza molde interesgarria egiten du, independentea, media talde handien menpe ez dagoena eta era askotako gizarte mugimenduen oihartzuna biltzen duena.

Egunotan, berriz, Kopenhagen da, klima aldaketari buruzko goi bilera jarraitzen. Batera eta bestera dabilen bitartean, bateko eta besteko irrati/telebista kate independenteez baliatzen da egunero ikus-entzuleekin duen hitzordura xuxen iristeko.Democracy Now! programan jarraitzen dute ia egunero milaka ikus-entzulek.

Pacifica Radioren bidez hedatzen da irrati programa, baina internet bidez emititzen den telebista saio ere bihurtuta dago. 800 emanaldi betetzear da Goodmanen ekoizpena.

Eskarmentudun kazetari honek “Breaking the sound barrier” (soinuaren muga apurtuz) liburua eman berri du argitara. Herrialdeko punta desberdinetan eman ditu hitzaldiak, liburua aurkezteko, eta bide batez gaurkotasunari buruzko irakurketa eginez.

Kazetaritza arduratsua

Barrutik eta ozen hitz egin du Goodmanek ordu eta erdi inguruko solasaldian. Portlandeko Bagdad antzokian entzule dituenek adi jarraitu dute. Hedabideak eta kazetaritza ofizioa izan ditu batez ere hizpide, eta puntako bi gairen aurrean hauek duten ardura: klima aldaketaren auzia eta AEBko osasun erreforma.

Grinaz jardun du medio ofizialek zabaldu eta inork gutxik zalantzan jartzen dituzten gezur eta egia erdien inguruan. Aipatu gabe uzten dituzten horien inguruan ere bai.

Osasun erreforma zalapartatsuari buruz, iragan hurbilera begiratu eta gauza bat gogoratu nahi izan du: Barak Obama senataria “single payer” sistemaren aldekoa zen, gobernuak ordaindutako osasun sistema doakoaren aldekoa. Barak Obama presidenteak hori ahaztu egin omen du. Atzetik azpimarratu duena: medio ofizial guztiek baztertu egin dute hasieratik “single payer” sistema eta ez dute kuestionatu Obamaren jarrera aldaketa.

Osasun sistemak gizalegea galduta duela salatu du. Berriki, amaren heriotza bizitzea tokatu zaio Goodmani, eta haren gaixotasunak iraun bitartean ospitaletako giroaz jabetzeko modua izan du. Medikuek ez dutela gaixoekin egoteko denborarik dio, eta okerragoa dena, senitartekoek ere ez dutela gaixoarengandik gertu egoteko denborarik. Bizitzako azken urratsean bost gauza esan nahi omen ditu hiltzera doanak: “eskerrik asko”, “barka iezadazu”, “barkatzen dizut”, “maite zaitut” eta “agur”. Sarritan ez omen da hitz horiek esateko paradarik egoten.

Etxe Zuriko paretak gorritzeko moduko datuak ere eman ditu: urtean 45 mila lagun hiltzen dira Estatu Batuetan, osasun arretarik jasotzen ez dutelako. “Hori terrorismoa da!” salatu du ozen Goodmanek. Bestalde, Afganistanen urtean hiltzen diren soldaduak baino gehiago dira osasun arretarik gabe hiltzen diren armadako beteranoak.

Behin uniforme kontuak aipatuta, ez du azaldu gabe utzi nahi izan, oraintsu, Texaseko Fort Mason base militarrean gertaturiko hilketa. 13 soldadu hil zituen beste soldadu batek. Goodmanek atera nahi izan du beste amerikar komunikabideetan agertu ez dena: bere buruaz beste eginda, azkenengo 6 urteetan 67 soldadu hil dira base horretan. Urtean, 10etik gora. Datu horiek inork aipatu ez izana salatu du Goodmanek.

Berotzen ari den lurraz...

Klima aldaketaren inguruko kezka erakutsi du Goodmanek hitzaldiko zati mardul batean. Neurri eraginkorrak lehenbailehen hartu behar direla esan du, eta neurri horiek hartzeko esk

atzea herritarren zeregina dela.

Maldiva uharteetako lehen ministroak oraintsu egindakoa gogoratu du: klima aldaketaren aurkako ekintza-egun globalean, urriaren 24an, gobernu bilera ur azpian egitea, oxigenodun bonbona eta guzti. Neurri eraginkorrik hartu ezean Maldivetan hala bizitzen ikasi beharko dutela salatu nahi zuen hartara.

Kopenhageko goi bilera garrantzitsu jo du. Uste du munduko herrialde nagusienek lidergoa hartu behar dutela arazo larri honen aurrean. Etxean, AEBko Senatuak lehenbailehen onartu behar omen luke energiari buruzko lege proiektua, emisioak murriztea ekarriko lukeena. Hori bai, gogoratu du petrolio konpainiek egunean ehunka mila milioi dolar jartzen dituztela mahai gainean hori galarazteko.

Obamari garrantzia historikorik ez dio kendu Goodmanek, baino eman dioten Nobel Sariagatik harridura ere ez du ezkutatu.

Mundua eta mundukoak esplikatu

Herritarrei gogoratu nahi izan die, batez ere, momentua aprobetxatu beharra. Iritzia emateko unea dela azpimarratu du. Jendeak iritzia eman behar duela, jendaurrean erakutsi behar duela. Horrek egiten omen duelako handi, demokrazia. Gaur egun, AEBko medio handiek, ez dutela gehiengoaren iritzia islatzen, hori uste du kazetariak.

Gogoratu nahi izan ditu amerikarren historian garrantzia handiko izan diren bi ekintzaile: Susan D’Anthony, emakumeen sufragio eskubidearen aldeko borrokalaria, eta Frederick Douglass, abolizionista eta afroamerikarren eskubideen aldeko ekintzailea. Hedabideek haiek egindakoak gogoratu behar lituzketela dio Goodmanek eta toki egin behar lieketela gaur egun haien antzeko bidea egiten ari direnei ere. Gizarte mugimenduetan egiten den lana erabakigarria dela dio, eta eurek lortutakoa onuragarria izango dela etorkizunean. Medio handiak horri buruz ez aritzea ez zaio bidezko iruditzen.

Kazetarien lana jendeari pentsaraztea dela aldarrikatzen du Goodmanek. Mundua esplikatzea. Komunikabideek gobernuaren gezurrak errepikatzea eta haiei haizea ematea ezin dela onartu dio. Zerbait gehiago eskaini behar dela. Azken helburua dela jendeak beldurra kentzea disidente izateari, horrek egiten omen gaituelako guztiok handi.